Szeroko pojęta pomoc w zakresie opieki kosmetologicznej nad osobami znajdującymi się na różnych etapach choroby nowotworowej określana jest jako kosmetologia onkologiczna. To trudna i wymagająca subdyscyplina kosmetologii, obejmująca zabiegi pielęgnacyjne i upiększające, wymagająca dużej wiedzy, ciągłego dokształcania, ścisłej współpracy z lekarzami i ogromnego zaangażowania. Istnieje wiele gabinetów, które świadczą usługi specjalistycznej opieki kosmetologicznej nad osobami cierpiącymi na choroby nowotworowe, a na rynku dostępne są całe linie kosmetyków profesjonalnych dedykowanych pielęgnacji pacjentów w trakcie i po przebytym leczeniu onkologicznym. Salony, które dotychczas nie posiadały w ofercie tego typu usług, powinny rozważyć, jak zaspokoić potrzeby osób — szczególnie kobiet — walczących z rakiem?

CHEMIOTERAPIA W LECZENIU NOWOTWORÓW

Chemioterapia jest głównym sposobem leczenia chorób nowotworowych za pomocą leków, które nazywane są cytostatykami lub potocznie przez chorych — chemią. Niestety leki używane w trakcie chemioterapii nie są selektywne i niszczą również zdrowe komórki, szczególnie te, które równie szybko się dzielą — m.in. komórki macierzy włosów czy paznokci. Skutki uboczne chemioterapii mogą być różne w zależności od rodzaju przyjmowanych lekarstw oraz od indywidualnej odpowiedzi organizmu chorego.

OPIEKA KOSMETOLOGICZNA W TRAKCIE I PO CHEMIOTERAPII

1. SKÓRA

Leczenie chemioterapią źle znosi skóra na całym ciele, ponieważ cytostatyki przede wszystkim silnie ją wysuszają. Staje się ona przez to zaczerwieniona i łuszcząca, co bardzo często powoduje świąd, a niekiedy prowadzi nawet do powstania bolesnych obrzęków i nadżerek. Częściej pojawiają się na niej także zmiany zapalne, ponieważ jest bardziej podatna na zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybicze. Suchość skóry i jej konsekwencje szczególnie dotyczą partii ciała, które intensywnie się pocą, oraz tych, jak dłonie i stopy, które nie są objęte ochronną produkcją łoju. Za pośrednictwem gruczołów potowych, chemioterapeutyki przedostają się bowiem na jej powierzchnię. U osób leczonych chemioterapią, na powierzchni dłoni i stóp może dojść do takiego przesuszenia, że skóra zaczyna się boleśnie łuszczyć.

W zależności od typu nowotworu, zastosowanego leku oraz czasu, jaki minął od chemioterapii, można (lub nie) zastosować różne gabinetowe procedury kosmetologiczne. Z tego też względu bardzo ciężko jest jednoznacznie określić zakres zabiegów, które można zaproponować pacjentom onkologicznym.

Najczęściej w profesjonalnej opiece kosmetologicznej należy ograniczać się do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych. Schemat zabiegu może obejmować jedynie delikatne oczyszczanie, złuszczanie i pielęgnację manualną. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy chemioterapia jest w toku lub miała miejsce całkiem niedawno i zalecenia lekarza prowadzącego nie przewidują innych, bardziej inwazyjnych zabiegów kosmetologicznych. W tej sytuacji bardzo ważne jest indywidualne dobranie użytych kosmetyków o takim składzie, by mimo wykonania prostego zabiegu, przyniósł on maksimum korzyści.

Kosmetyki należy dobierać w sposób spersonalizowany, kierując się aktualnym stanem skóry, odpowiednio do konkretnej jej potrzeby: przy ekstremalnym przesuszeniu, wybieramy składniki nawilżające i natłuszczające, świąd skóry wymaga dużej ilości składników łagodzących i przeciwświądowych, a zniszczona skóra — tych, które wspomogą jej regenerację. Jeśli problemy skórne są niewielkie i nie wymagają radykalnych działań pielęgnacyjnych, warto zaproponować zabieg pielęgnacyjno-relaksujący, który wpłynie na poprawę nastroju, co w chorobie nowotworowej jest niezwykle istotne.

W pielęgnacji domowej przeznaskórkową utratę wody można ograniczyć, jeśli zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy dostarcza się skórze wilgoci, a także dba się o odtworzenie i utrzymanie na jej powierzchni aktywnej bariery ochronnej poprzez aplikację produktów kosmetycznych z odpowiednimi składnikami. Zwłaszcza dłonie i podeszwy stóp powinien bez przerwy pokrywać cieniutki film hydrolipidowy. To pozwala także uniknąć pękania skóry, co mogłyby skutkować rozwojem drobnoustrojów chorobotwórczych — jak wspomniano wcześniej, ryzyko to dodatkowo zwiększa fakt, że pacjenci leczeni chemioterapią mają skłonność do infekcji, gdyż osłabiony jest ich układ immunologiczny.

2. WŁOSY

Za najbardziej uciążliwy efekt uboczny chemioterapii wielu chorych uważa utratę włosów lub zmniejszenie ich gęstości na skórze. Dolegliwości te mogą dotknąć każdego miejsca na ciele, tzn. głowy, ramion czy nóg. Utrata włosów może być różna — można je utracić całkowicie, czasami odczuwalne jest jedynie, że stają się one cieńsze lub nieco rzadsze. W profesjonalnej pielęgnacji gabinetowej zaleca się specjalistyczne zabiegi trychologii kosmetologicznej. Natomiast główne zalecenia dotyczące domowej pielęgnacji skóry głowy to:

• używając ręcznika, włosy należy masować zamiast wycierać,

• do czesania należy używać miękkiej szczotki lub grzebienia o szerokich zębach,

• należy unikać stosowania suszarki i lokówki,

• należy unikać koloryzacji i nie korzystać ze środków chemicznych przy ich pielęgnacji,

• należy unikać kontaktu skóry i cienkich włosów ze słońcem (zaleca się nakrycie głowy),

• warto rozważyć korzystanie z peruki, turbanu, szalu, bawełnianej czapki lub okrycia głowy.

Dla pacjentek onkologicznych szczególnie wypadanie brwi i rzęs to bardzo obciążające przeżycie. Ich brak rzuca się w oczy i zdradza fakt przebycia chemioterapii. Chore kobiety czują się napiętnowane, z trudem przychodzi im przyzwyczajenie się do swojego wyglądu. W tej sytuacji z pomocą może przyjść kosmetologia upiększająca, która za pomocą prostych technik może dodać pewności siebie i w istotny sposób poprawić komfort życia: brwi można wypełnić lub narysować cieniem do powiek albo kredką do brwi, odpowiedni tusz pomoże „zagęścić” przerzedzone rzęsy. Jeszcze nawet przed rozpoczęciem chemioterapii warto rozważyć rekonstrukcję oprawy oczu za pomocą mikropigmentacji.

3. PAZNOKCIE

W trakcie chemioterapii dochodzi również do zmian w obrębie paznokci — stają się one bardzo cienkie, kruche i łamliwe, rosną wolniej. Mogą się na nich pojawić przebarwienia, pionowe lub poziome bruzdy, a mogą nawet oddzielić się od łożyska paznokcia. Aby zminimalizować te dolegliwości, zaleca się nawilżanie i natłuszczanie paznokci odpowiednimi produktami pielęgnacyjnymi. Do usuwania lakieru można używać tylko bezacetonowego zmywacza.

ROLA KOSMETOLOGII ONKOLOGICZNEJ

Leczenie onkologiczne stanowi pewne ograniczenie w wyborze kosmetyków i zabiegów kosmetologicznych, nie jest jednak przeciwwskazaniem do wielu z nich. W okresie leczenia, jak i po jego zakończeniu, można wykonywać zabiegi odżywcze, nawilżające i łagodzące na twarz i całe ciało. Chemio- czy radioterapia nie jest także przeszkodą do zabiegów typu manicure czy pedicure. Do pielęgnacji domowej należy wybierać linie dedykowane pacjentom onkologicznym lub te do cer atopowych i alergicznych. Z pewnością przy wyborze odpowiednich powinien pomóc kosmetolog.

Właściwa opieka kosmetologiczna nad pacjentem onkologicznym może podnieść jakość życia tej grupy chorych. Jednak wiąże się z ogromną odpowiedzialnością i powinna być oparta o rzetelną wiedzę.

Należy pamiętać, że im większa wiedza na temat samej choroby nowotworowej, potrzeb pacjentów oraz możliwości kosmetologii onkologicznej, tym lepsze wsparcie pacjentom onkologicznym mogą zapewnić pracownicy salonów urody.