Witamina D większości osób kojarzy się tylko z gospodarką wapniowo-fosforanową, z mineralizacją kości i zębów. Najnowsze badania wykazują, że witamina D3 ma wszechstronne działanie i pełni w organizmie różnorodne funkcje. Oczywiście ma także ogromne znaczenie dla zdrowia i kondycji skóry.
Udowodniono powiązanie niedoboru witaminy D z takimi chorobami jak: krzywica, osteoporoza, choroby autoimmunologiczne, układu krążenia a także z chorobami nowotworowymi czy depresją.
Źródła witaminy D
Istnieją dwa źródła tej witaminy: endo i egzogenne. Bardziej wydajne jest to pierwsze źródło, gdyż 90% witaminy D syntetyzujemy w skórze pod wpływem promieniowania UV. Tylko 10% pochodzi ze spożywanego pokarmu. Najwięcej witaminy D występuje w tłustych rybach morskich, takich jak łosoś, śledź i makrela oraz w tranie i suszonych na słońcu grzybach. Niewielkie jej ilości występują też w nabiale i drożdżach.
Endogenna synteza witaminy D odbywa się w skórze. Pod wpływem promieniowania ultrafioletowego, 7-dehydrocholesterol (prewitamina D ) ulega konwersji do cholekalcyferolu, który po uwolnieniu do krwi łączy się z białkami przenośnikowymi i wędruje najpierw do wątroby, gdzie ulega pierwszej hydroksylacji, następnie do nerek, tam zachodzi druga hydroksylacja i powstaje aktywna witamina D czyli 1,25-dihydroksycholekalcyferol (kalcytriol) zwany też hormonem witaminy D.
Jedynie promieniowanie UVB o długości fali 290-315 nm jest zdolne zerwać podwójne wiązanie w cząsteczce prewitaminy D . Promieniowanie to w 80% odbijane jest przez warstwę rogową, ale pozostałe 20% przenika do głębszych warstw naskórka i skóry właściwej. UVB wpływa na znajdujące się w naskórku keratynocyty i komórki Langerhansa, odpowiedzialne za odpowiedź immunologiczną, która objawia się rumieniem posłonecznym. Z tego powodu promieniowanie UVB zostało wyeliminowane w większości lamp solaryjnych, pozostawiono tylko promieniowanie UVA, odpowiedzialne za fotostarzenie i nowotwory skóry.
Synteza cholekalcyferolu w skórze zależy od wielu czynników, między innymi: szerokości geograficznej, pory roku i dnia, zachmurzenia, zanieczyszczenia powietrza, karnacji skóry i grubości tkanki tłuszczowej. Powyżej 40° szerokości geograficznej od listopada do marca natężenie promieniowania słonecznego jest zbyt słabe, by zaindukować syntezę witaminy D. Dlatego większość ludzi w tym okresie cierpi na jej niedobór. Warto przypomnieć, że Polska leży między 49 a 54° szerokości geograficznej, czyli również jesteśmy narażeni na braki witaminy D , zwłaszcza zimą i wiosną. Latem, 15 minutowa ekspozycja na promienie słoneczne (między 10.00 a 15.00) zapewnia dobowe zapotrzebowanie na kalcytriol. Witaminy D przyjmowanej w ten sposób nie można przedawkować, jej nadmiar magazynowany jest w tkance tłuszczowej w postaci kalcydiolu (25(OH)D ). Stanowi to zapas tej witaminy na około dwa miesiące, kiedy słońca jest mniej.
Innym czynnikiem, warunkującym syntezę cholekalcyferolu, jest pigmentacja skóry i stosowane filtry UV. Im więcej melaniny w skórze, tym dłużej trzeba przebywać na słońcu (ciemnoskórzy potrzebują 10-cio krotnie dłuższego czasu ekspozycji na UV). Preparaty z filtrami SPF skutecznie blokują syntezę witaminy D. Już filtr SPF 8 redukuje jej syntezę o 95%. Również masa ciała ma wpływ na syntezę cholekalcyferolu. Stwierdzano, że u ludzi otyłych często występuje niskie spożycie wapnia i niedobór witaminy D.
Mechanizm działania witaminy D3
Aktywność biologiczna hormonu witaminy D (1,25(OH) D ) może być genomowa i niegenomowa. W pierwszym przypadku kalcytriol wiąże się z receptorem jądrowym (VDR) i reguluje ekspresję ponad 200 genów. Efekt tego działania może pojawić się dopiero po kilku dniach. W ten sposób pobudzany jest proces syntezy białka wiążącego wapń w jelicie i nerkach. Istnieje też szybsza droga działania witaminy D – niegenomowa. Kalcytriol przyłącza się do receptora błonowego w komórkach docelowych i aktywuje różne szlaki metaboliczne. Czas takiej odpowiedzi może być liczony w sekundach. (…)
Czytaj cały artykuł w Beauty Inspiration 1/2016 – wydanie drukowane/e-wydanie
dr n. med. Marzena Gutowicz