Managerowie salonów niechętnie podejmują temat wypalenia zawodowego. Obawiają się, że zostaną zasypani żądaniami ograniczenia przeciążenia pracą lub inicjowania kosztownych programów podnoszących „jakość życia zawodowego”. Nawet jeżeli zauważają problem wypalenia, bo wpływa on także na wyniki finansowe firmy, wychodzą z błędnego założenia, że pracownik poradzi sobie z tym sam.
Wypalenie kojarzy się z gasnącym płomieniem, zgliszczami, popiołem. Skojarzenie to można przenieść na ludzi, którzy ulegli wypaleniu zawodowemu, co objawia się w tak zwanej chorobie z nadmiernego zaangażowania się. Problem jest tym większy, że wypalenie zawodowe ma charakter chroniczny, pojawia się skrycie i niezauważalnie, postępuje z dnia na dzień, z miesiąca na miesiąc, podobnie jak kropla wody, która drąży skałę. Najczęściej nie jest rozpoznawane przez osobę, której dotyczy. Objawy wypalenia (jak unikanie kontaktu czy cynizm) są natomiast zauważane przez odbiorców usług, a tolerancja społeczna na tego typu zachowania jest różna – najczęściej jednak klienci takich zachowań nie akceptują. Proces wypalenia zawodowego jest nieuchronną konsekwencją destrukcji, która zachodzi w psychice osób nadmiernie eksploatujących swoje siły w dawaniu siebie innym. Doprowadza to do pewnego paradoksu, a mianowicie te same kompetencje zawodowe mogą być źródłem ogromnej satysfakcji i jednocześnie stać się powodem dużych obciążeń i stresu, a w konsekwencji – rozwoju zespołu wypalenia zawodowego.
Zespół wypalenia zawodowego jest charakterystyczny dla profesji związanych z niesieniem pomocy innym. Grupą zawodową, która jako pierwsza znajdowała się w centrum zainteresowań badaczy zajmujących się tym procesem były pielęgniarki. Chociaż nie często się o tym wspomina, nie ulega jednak wątpliwości, że zjawisko wypalenia zawodowego pojawia się również w pracy kosmetologa. Wypalenie zawodowe kosmetologów wynika ze specyfiki tego zawodu. Proces opieki nad klientem kosmetologicznym jest niezmiernie trudny, wymaga bowiem bliskich fizycznych i emocjonalnych relacji z drugim człowiekiem, podjęcia dialogu z osobą chorą, z defektami natury estetycznej. Wymaga także przygotowania do rozpoznawania i rozumienia stanów psychicznych innych, wrażliwości na nieszczęście ludzkie, chorobę, ból, okaleczenie, deformacje. Powoduje konieczność posiadania umiejętności współpracy z innymi, publicznego prezentowania i obrony własnego stanowiska oraz zdolności do zawierania kompromisu. Również udzielanie porad kosmetologicznych wymaga dojrzałości społecznej, odpowiedzialności za podjęte decyzje i przekazane wskazówki.
Należy podkreślić, że będące podstawą działań kosmetologa oglądanie oraz dotykanie klientów jest także przekraczaniem granic intymności własnej kosmetologa, co stanowi ważny czynnik stresogenny. Kosmetolodzy doświadczający wyczerpania towarzyszącego wypaleniu zawodowemu opisują przewlekłe problemy ze zdrowiem: bezsenność, napięcie, bóle głowy, podwyższone ciśnienie krwi, zaburzenia trawienia, podwyższoną podatność na przeziębienia. Nie udaje im się czuć naprawdę odprężonymi i zrelaksowanymi. Problemy zdrowotne podtrzymują wyczerpanie i tak błędne koło się zamyka. Prowadzi to w dalszej kolejności do zwiększonej absencji, nasilających się negatywnych emocji, rodzących się konfliktów w zespole pracowniczym (ze współpracownikami, przełożonymi). W konsekwencji obniża się jakość świadczonych usług kosmetologicznych.
MECHANIZM I OBJAWY ZESPOŁU WYPALENIA ZAWODOWEGO
Objawy wypalenia występują u osób pracujących w warunkach przewlekłego stresu społecznego, który jest rozumiany jako dynamiczna sekwencja powiązanych procesów interpretacji i wartościowania stresorów, oceny własnych kompetencji i zasobów oraz oceny skuteczności zmagania się ze stresem związanym z wykonywaniem czynności zawodowych.
Mechanizm wypalenia zawodowego działa na zasadzie błędnego koła przyczyn i skutków (symptomy wypalenia są i przyczyną, i skutkiem). Jedną z pierwszych osób, która zajmowała się problematyką stresu zawodowego i wypalenia, była psycholog Christina Maslach. Przedstawiła ona koncepcję wypalenia zawodowego jako wielowymiarowego modelu powiązanych ze sobą komponentów. Model ten można odnieść do zawodu kosmetologa, gdzie w każdej z trzech płaszczyzn kosmetolog przyjmuje pewne postawy i zachowania:
- Emocjonalne i psychofizyczne wyczerpanie – objawia się bezsilnością, brakiem energii, osłabieniem, zmęczeniem, drażliwością;
- Depersonalizacja – objawia się przedmiotowym traktowaniem drugiego człowieka, cynizmem, obojętnością, rutyną, traktowaniem klienta jako kolejnego przypadku, zmianą zaangażowanej pielęgnacji i opieki na mechaniczne wykonywanie zabiegów, unikaniem kontaktu;
- Obniżona satysfakcja zawodowa – prowadzi do postrzegania siebie jako osoby nie- efektywnej, niekompetentnej, z poczuciem braku osiągnięć i sukcesów, utraty sensu tego, co się robi. (…)
mgr Joanna Klonowska
Wydział Nauk o Zdrowiu Wyższa Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie
Czytaj więcej w Beauty Inspiration 3/2016